Η ΑΡΝΑΙΑ του "χθές"

Η Αρναία, ένα από τα γραφικότερα χωριά της βόρειας ορεινής Χαλκιδικής και πρωτεύουσα της επαρχίας Αρναίας, βρίσκεται χτισμένη στους πρόποδες του πυκνόφυτου ορεινού όγκου του Χολομώντα, έχοντας μπροστά της προς τα βορειοανατολικά μία κοιλάδα με καταπράσινα λειβάδια και απέναντι τα δάση του βουνού Δρεβενίκος.

Κατά τη διάρκεια των αρχαίων χρόνων η Αρναία είναι γνωστή με το όνομα Αρναί ή Αυγαία. Λείψανα της πόλης αυτής έχουν βρεθεί στο λόφο Προφήτης Ηλίας, 3 χιλιόμετρα έξω από το σημερινό χωριό, στην απέναντι πλευρά της κοιλάδας. Ο ίδιος χώρος, κατοικήθηκε κατά την βυζαντινή εποχή, όπως διαπιστώνεται από τις πρόσφατες ανασκαφές όπου ανακαλύφθηκε βυζαντινός οικισμός του 13 - 14 αιώνα, μετά την καταστροφή του οποίου δημιουργείται τον 16 αιώνα ο οικισμός Λιαρίγκοβη σε μικρή απόσταση απ' αυτόν.

Κεφαλοχώρι από τότε, ενταγμένη στο ιδιότυπο και αυτόνομο μέχρι την Επανάσταση του 1821 καθεστώς των 12 Μαντεμοχωρίων της περιοχής, συγκέντρωνε πολλούς εμπόρους και επαγγελματίες.

Η Αρναία είναι το μόνο από τα χωριά αυτά στο οποίο διατηρήθηκαν σε μεγάλο βαθμό παραδοσιακά σπίτια. Τα πιο ενδιαφέροντα απ' αυτά είναι των ευπόρων οικογενειών, που, όντας συνθετότερα, ξεχωρίζουν με την αυτοδύναμη αρχιτεκτονική παρουσία τους. Η κοινωνία που τα παρήγαγε αποτελούνταν από σημαντικό ποσοστό εμπορευομένων και συνεπώς δεν μπορεί να χαρακτηριστεί κλειστή, εφόσον δεχόταν μοιραία αρκετές ξένες επιδράσεις. Οι συντεχνίες των μαστόρων που έχτισαν τα σπίτια δεν προέρχονταν μόνο από το χώρο της Χαλκιδικής, αλλά και από τα υπόλοιπα μέρη της Ελλάδας, επειδή η Αρναία αποτελούσε σταθμό στο δρόμο που συνέδεε τότε την υπόλοιπη χώρα με το Άγιον Όρος, όπου υπήρχε συνέχεια έντονη οικοδομική δραστηριότητα.

Αντιστοιχίες της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής της Αρναίας υπάρχουν με τα υπόλοιπα ορεινά χωριά της Χαλκιδικής καθώς και τα γνωστά παραδοσιακά κέντρα της κεντρικής και δυτικής Μακεδονίας (Καστοριά, Σιάτιστα, Βέροια, κτλ.)